Jeden z pięciu gotyckich ratuszy na terenie Warmii. Legenda mówi, że w jego podziemiach żył niegdyś smok, który widnieje w herbie miasta.
Ratusz pełnił jednocześnie kilka funkcji. Był siedzibą władz miejskich (pierwsze piętro – sala rady, sądowa i reprezentacyjna), w wielkiej sali na parterze znajdowała się hala targowa (funkcjonowała do roku 1920), zaś w podziemiach - miejski arsenał i miejska waga i miara miejska (korzec oraz pręt mierniczy).
Ratusz jest ceglaną budowlą gotycką wzniesioną na środku rynku na planie prostokąta. Dach dwuspadowy zwieńczony jest na szczycie drewnianą, barokową, ośmioboczną wieżyczką z galeryjką – zbudowana w roku 1622.W wieży zawieszony gotycki dzwon z 1384 roku – to najstarszy dzwon na Warmii. Bryła ratusza obudowana jest byłymi domami kupieckimi. Jest to jedyny zachowany ratusz gotycki na Warmii z takimi domami.
Po obu stronach wejścia wschodniego znajdują się wmurowane w ścianę kamienne tablice z nazwiskami mieszkańców Ornety, którzy polegli podczas I wojny światowej.
W czasie remontu wieży na początku obecnego stulecia znaleziono w niej dokumenty pozostawione potomnym z datą 1832 r i podpisami rajców miasta. Obok ratusza znajduje się kotwica ze statku MS „Orneta” (pływał w latach 1962-1985).
