Zabytek na dziś – Młyn w Zielonym Lasku

W tym miejscu kajakarze płynący Krutynią muszą przenieść kajaki ok. 150 m. Można tu też dojechać trasą rowerową. A naprawdę warto, by obejrzeć wpisany w krajobraz zabytek techniki – budynek młyna wodnego i jego zachwycającą architekturę. Miejscowość Zielony Lasek – Grünheide, położona jest w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki. Znają ją wszyscy, którzy przyjeżdżają podziwiać naturę i podróżować szlakiem na rzece Krutynia.

10423533_807679839243787_1277362480_nW miejscu tym, około roku 1765 powstała papiernia, która produkowała papier na płaskich sitach. Z czasem rozwoju przemysły papierniczego na skalę przemysłową została ona zlikwidowana. Funkcjonowała prawdopodobnie do 1872 roku, a jej właścicielami była rodzina Schumann. Po likwidacji papierni rodzina ta sprzedała budynki, jak również leżący obok tartak i młyn, a majętność ta przechodziła do rąk kilku właścicieli. Obecnie z budynków papierni zachował się jeden, pełniący prawdopodobnie funkcje administracyjne, jak również miejsce suszenia papieru.

Wspomniany młyn i tartak wodny o drewnianej konstrukcji szkieletowej zbudowano tu w roku 1824, w niektórych źródłach mowa jest o latach późniejszych. Był on napędzany kołem wodnym, a podstawowymi urządzeniami do przemiału były złożenia kamieni młyńskich, czyli mlewniki kamienne. Pod koniec XIX wieku powstał podpiwniczony budynek z czerwonej cegły z budowa szkieletową. Jego konstruktorem był Gustav Rathe. Właścicielem tego budynku, który od czasów powstania zachowany jest do dnia dzisiejszego, od 1850 r. do 1945r. była rodzina Gustawa Radke.

Młyn był wielokrotnie modernizowany, a w roku 1934 koła wodne zastąpiono turbinami systemu Francisa z wałem pionowym (turbiny wyprodukowała firma J.M. Voith z Heidenheim). Po II wojnie światowej młyn użytkowany był przez armię radziecką, która nie omieszkała rozmontować i wywieźć turbiny z tartaku. Pozostałe pomieszczenia produkcyjne zostały zniszczone.

Po roku 1956r. budynek wraz z mostami i jazami został przekazany Gminnej Spółdzielni w Ukcie, a dwa lata później Polskim Zakładom Zbożowym. Około roku 1975 władze polskie przekazały młyn Spółdzielni Kółek Rolniczych w Pieckach. W tym czasie przeprowadzono remont w budynku, sprowadzono drugi mlewnik i wybudowano silosy na mąkę i otręby. W latach 70-tych młyn przekwalifikowano na mieszalnię pasz dla trzody chlewnej. Mieszalna przetrwała jedynie około roku. W 1978r. młyn zamknięto. Od 1989r. w oparciu o napęd turbiny zostaje uruchomiona mała elektrownia wodna, która funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

W pobliżu znajduje się również cmentarz, na którym m. in. znaleźli miejsce kolejni właściciele papierni z rodziny Schumann.